PARIJS – In een Sovjetgrap uit de jaren zeventig laat het Politbureau Stalin herrijzen en vraagt hem wat het moet doen om de economische stagnatie en de wijdverbreide desillusie over de communistische idealen tegen te gaan. Stalin stelt een tweeledig programma voor: in de eerste plaats alle communisten neerschieten, en in de tweede plaats het Kremlin groen verven. ʻWaarom groen?ʼ vragen de geschokte Politburo-leden. Een lachende Stalin antwoordt: ʻIk was er zeker van dat er geen vragen zouden zijn over het eerste voorstel.ʼ
Gezien de toenemende door de staat gesanctioneerde repressie en het gebruik van foltering in het Rusland van vandaag, lijkt deze grap niet meer zo vergezocht of gedateerd. In een opiniepeiling van maart 2021 zei 52 procent van de ondervraagden – veruit het hoogste percentage in de Russische post-Sovjetgeschiedenis – te vrezen voor een terugkeer naar de tirannie. Maar wat nog opvallender is, is dat de Russische regering nu de tweede suggestie van Stalin volgt en het Kremlin groen kleurt.
Natuurlijk, het vijftiende-eeuwse kasteel in het centrum van Moskou is nog steeds rood geschilderd. Maar zijn meesters spreken nu plotseling de taal van de decarbonisatie. Op 13 oktober kondigde president Vladimir Poetin op het forum van de Russische Energieweek aan dat Rusland ernaar streeft om tegen 2060 koolstofneutraal te zijn – tien jaar na de Verenigde Staten en de Europese Unie, maar op hetzelfde moment als China.
Dat is een enorme verandering, want Rusland heeft het stellen van ambitieuze klimaatdoelen altijd vermeden. Het is waar dat Rusland in het kader van het klimaatverdrag van Parijs van 2015 heeft beloofd zijn broeikasgasemissies tegen 2030 te beperken tot 70 à 75 procent van het niveau van 1990. Maar aangezien de emissies in 2015 slechts de helft bedroegen van het niveau van 1990, kon Rusland dankzij deze belofte zijn emissies in feite verhogen.
In juli 2019 verdedigde Poetin op befaamde wijze fossiele brandstoffen door te beweren dat windenergie milieuschade veroorzaakte die vogels en wormen schade toebracht. (Dit was echter een verbetering ten opzichte van een toespraak uit 2010 waarin hij zei dat windenergie niet alleen vogels en wormen schaadde, maar ook mollen). Nog in december 2019 zei Poetin dat ʻniemand echt weet wat de oorzaken van klimaatverandering zijn.ʼ
Bovendien heeft Rusland in juni 2020 een 15-jarige energiestrategie aangenomen die uitgaat van geen verandering in de olieproductie tegen 2035 en een niet-triviale groei in de steenkool- en gasproductie. Zonne- en windenergie werden in het document nauwelijks genoemd, en er werden geen kwantitatieve doelstellingen voor vastgesteld. En de regering was niet eens van plan een emissiehandelssysteem op te zetten.
At a time when democracy is under threat, there is an urgent need for incisive, informed analysis of the issues and questions driving the news – just what PS has always provided. Subscribe now and save $50 on a new subscription.
Subscribe Now
Wat is er dan veranderd sinds vorig jaar? Om te beginnen is de EU – de belangrijkste handelspartner van Rusland – duidelijk veel serieuzer geworden met haar groene agenda. In juli heeft de Europese Commissie haar zogenaamde Fit for 55-strategie bekendgemaakt, die beleidsmaatregelen omvat om de broeikasgasemissies van de Unie tegen 2030 met 55 procent te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990. De EU is met name van plan een koolstofgrensaanpassingsmechanisme (CBAM) in te voeren, waarbij een heffing zal worden opgelegd aan bepaalde koolstofintensieve importproducten van buiten de EU.
Omdat de voorgestelde CBAM geen betrekking heeft op olie en gas, zal het totale economische effect ervan op Rusland waarschijnlijk vrij beperkt zijn – volgens onafhankelijke ramingen nooit meer dan 2 miljard euro per jaar, en volgens de berekeningen van de Russische regering zelf slechts 1 miljard euro per jaar. Zelfs de hogere ramingen komen overeen met nog geen 0,2 procent van het Russische bbp – een verwaarloosbaar bedrag vergeleken met het effect van de volatiliteit van de mondiale olieprijzen op de begroting van de regering. Niettemin zijn de Russische bedrijven die door de CBAM zullen worden getroffen – exporteurs van staal, aluminium en meststoffen – belangrijke politieke spelers die erin zijn geslaagd de regering en de president ervan te overtuigen de beleidswijziging van de EU serieus te nemen.
De andere reden voor Poetins ogenschijnlijke streven naar een koolstofarme economie is dat het klimaatveranderingsvraagstuk Rusland een kans biedt zijn internationale isolement te doorbreken. Aangezien klimaatverandering een wereldwijd probleem is, hoopt het Kremlin dat het aanpakken van dit probleem zal vergen dat het Westen met Rusland gaat samenwerken en mogelijk enkele verbroken banden herstelt. De klimaatgezant van Poetin heeft bijvoorbeeld expliciet opgeroepen tot beëindiging van de sancties tegen Gazprom en andere Russische bedrijven die groene projecten ondernemen.
De groene ommekeer van het Kremlin lijkt geloofwaardig. Deze zomer heeft de regering zeven interdepartementale taskforces in het leven geroependie een alomvattende strategie voor het koolstofarm maken van de economie moeten uitwerken. In september heeft het Russische parlement ʼs lands eerste wet aangenomen om de uitstoot van broeikasgassen door grote bedrijven te beperken. Volgend jaar zal Rusland zijn eerste proefprogramma voor de handel in emissierechten lanceren op het eiland Sachalin, dat ernaar streeft om in 2025 koolstofneutraliteit te bereiken.
Maar vooralsnog zijn dit slechts verklaringen en plannen; de realiteit ter plaatse is heel anders. Terwijl Europa wordt geconfronteerd met de grootste stijging van de aardgasprijzen in meer dan tien jaar, wijt Poetin deze crisis aan het ongeduld van Europa om over te schakelen op hernieuwbare energiebronnen, die sterk afhankelijk zijn van de weersomstandigheden.
Rusland ontkent dat het de stijging van de gasprijzen heeft aangewakkerd, en de EU heeft erkend dat Rusland zijn langetermijnleveringscontracten nakomt. Maar de EU is bezorgd dat Gazprom, ondanks de torenhoge prijzen, geen extra gas zal leveren – wat kan wijzen op misbruik van zijn monopoliepositie en kan leiden tot een onderzoek door de Europese Commissie. Het feit dat Gazprom zijn Europese opslagfaciliteiten heeft leeggehaald, heeft waarschijnlijk ook bijgedragen tot de prijsstijging. Om het allemaal nog erger te maken heeft Poetin op 21 oktober aangeboden de leveringen van Russisch gas aan Europa te verhogen – op voorwaarde dat de Nord Stream 2-pijpleiding, die rechtstreeks gas aan Duitsland zal leveren en dus Oekraïne zal omzeilen, in gebruik mag worden genomen.
Het contrast tussen het traditionele energiebeleid van Rusland en zijn nieuwe praatjes over het koolstofarm maken van de economie kon niet treffender zijn. Maar de huidige gascrisis zal Europa er waarschijnlijk niet van overtuigen om Poetin te volgen en zich af te keren van hernieuwbare energie. Integendeel, de EU kan nu een extra prikkel krijgen om haar groene transitie te versnellen en minder afhankelijk te worden van Russisch gas. Uiteindelijk zal hierdoor ook de vraag naar Russische fossiele brandstoffen afnemen – en het Kremlin ertoe worden aangezet eindelijk serieus werk te gaan maken van een groene koers.
To have unlimited access to our content including in-depth commentaries, book reviews, exclusive interviews, PS OnPoint and PS The Big Picture, please subscribe
At the end of a year of domestic and international upheaval, Project Syndicate commentators share their favorite books from the past 12 months. Covering a wide array of genres and disciplines, this year’s picks provide fresh perspectives on the defining challenges of our time and how to confront them.
ask Project Syndicate contributors to select the books that resonated with them the most over the past year.
PARIJS – In een Sovjetgrap uit de jaren zeventig laat het Politbureau Stalin herrijzen en vraagt hem wat het moet doen om de economische stagnatie en de wijdverbreide desillusie over de communistische idealen tegen te gaan. Stalin stelt een tweeledig programma voor: in de eerste plaats alle communisten neerschieten, en in de tweede plaats het Kremlin groen verven. ʻWaarom groen?ʼ vragen de geschokte Politburo-leden. Een lachende Stalin antwoordt: ʻIk was er zeker van dat er geen vragen zouden zijn over het eerste voorstel.ʼ
Gezien de toenemende door de staat gesanctioneerde repressie en het gebruik van foltering in het Rusland van vandaag, lijkt deze grap niet meer zo vergezocht of gedateerd. In een opiniepeiling van maart 2021 zei 52 procent van de ondervraagden – veruit het hoogste percentage in de Russische post-Sovjetgeschiedenis – te vrezen voor een terugkeer naar de tirannie. Maar wat nog opvallender is, is dat de Russische regering nu de tweede suggestie van Stalin volgt en het Kremlin groen kleurt.
Natuurlijk, het vijftiende-eeuwse kasteel in het centrum van Moskou is nog steeds rood geschilderd. Maar zijn meesters spreken nu plotseling de taal van de decarbonisatie. Op 13 oktober kondigde president Vladimir Poetin op het forum van de Russische Energieweek aan dat Rusland ernaar streeft om tegen 2060 koolstofneutraal te zijn – tien jaar na de Verenigde Staten en de Europese Unie, maar op hetzelfde moment als China.
Dat is een enorme verandering, want Rusland heeft het stellen van ambitieuze klimaatdoelen altijd vermeden. Het is waar dat Rusland in het kader van het klimaatverdrag van Parijs van 2015 heeft beloofd zijn broeikasgasemissies tegen 2030 te beperken tot 70 à 75 procent van het niveau van 1990. Maar aangezien de emissies in 2015 slechts de helft bedroegen van het niveau van 1990, kon Rusland dankzij deze belofte zijn emissies in feite verhogen.
In juli 2019 verdedigde Poetin op befaamde wijze fossiele brandstoffen door te beweren dat windenergie milieuschade veroorzaakte die vogels en wormen schade toebracht. (Dit was echter een verbetering ten opzichte van een toespraak uit 2010 waarin hij zei dat windenergie niet alleen vogels en wormen schaadde, maar ook mollen). Nog in december 2019 zei Poetin dat ʻniemand echt weet wat de oorzaken van klimaatverandering zijn.ʼ
Bovendien heeft Rusland in juni 2020 een 15-jarige energiestrategie aangenomen die uitgaat van geen verandering in de olieproductie tegen 2035 en een niet-triviale groei in de steenkool- en gasproductie. Zonne- en windenergie werden in het document nauwelijks genoemd, en er werden geen kwantitatieve doelstellingen voor vastgesteld. En de regering was niet eens van plan een emissiehandelssysteem op te zetten.
HOLIDAY SALE: PS for less than $0.7 per week
At a time when democracy is under threat, there is an urgent need for incisive, informed analysis of the issues and questions driving the news – just what PS has always provided. Subscribe now and save $50 on a new subscription.
Subscribe Now
Wat is er dan veranderd sinds vorig jaar? Om te beginnen is de EU – de belangrijkste handelspartner van Rusland – duidelijk veel serieuzer geworden met haar groene agenda. In juli heeft de Europese Commissie haar zogenaamde Fit for 55-strategie bekendgemaakt, die beleidsmaatregelen omvat om de broeikasgasemissies van de Unie tegen 2030 met 55 procent te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990. De EU is met name van plan een koolstofgrensaanpassingsmechanisme (CBAM) in te voeren, waarbij een heffing zal worden opgelegd aan bepaalde koolstofintensieve importproducten van buiten de EU.
Omdat de voorgestelde CBAM geen betrekking heeft op olie en gas, zal het totale economische effect ervan op Rusland waarschijnlijk vrij beperkt zijn – volgens onafhankelijke ramingen nooit meer dan 2 miljard euro per jaar, en volgens de berekeningen van de Russische regering zelf slechts 1 miljard euro per jaar. Zelfs de hogere ramingen komen overeen met nog geen 0,2 procent van het Russische bbp – een verwaarloosbaar bedrag vergeleken met het effect van de volatiliteit van de mondiale olieprijzen op de begroting van de regering. Niettemin zijn de Russische bedrijven die door de CBAM zullen worden getroffen – exporteurs van staal, aluminium en meststoffen – belangrijke politieke spelers die erin zijn geslaagd de regering en de president ervan te overtuigen de beleidswijziging van de EU serieus te nemen.
De andere reden voor Poetins ogenschijnlijke streven naar een koolstofarme economie is dat het klimaatveranderingsvraagstuk Rusland een kans biedt zijn internationale isolement te doorbreken. Aangezien klimaatverandering een wereldwijd probleem is, hoopt het Kremlin dat het aanpakken van dit probleem zal vergen dat het Westen met Rusland gaat samenwerken en mogelijk enkele verbroken banden herstelt. De klimaatgezant van Poetin heeft bijvoorbeeld expliciet opgeroepen tot beëindiging van de sancties tegen Gazprom en andere Russische bedrijven die groene projecten ondernemen.
De groene ommekeer van het Kremlin lijkt geloofwaardig. Deze zomer heeft de regering zeven interdepartementale taskforces in het leven geroependie een alomvattende strategie voor het koolstofarm maken van de economie moeten uitwerken. In september heeft het Russische parlement ʼs lands eerste wet aangenomen om de uitstoot van broeikasgassen door grote bedrijven te beperken. Volgend jaar zal Rusland zijn eerste proefprogramma voor de handel in emissierechten lanceren op het eiland Sachalin, dat ernaar streeft om in 2025 koolstofneutraliteit te bereiken.
Maar vooralsnog zijn dit slechts verklaringen en plannen; de realiteit ter plaatse is heel anders. Terwijl Europa wordt geconfronteerd met de grootste stijging van de aardgasprijzen in meer dan tien jaar, wijt Poetin deze crisis aan het ongeduld van Europa om over te schakelen op hernieuwbare energiebronnen, die sterk afhankelijk zijn van de weersomstandigheden.
Rusland ontkent dat het de stijging van de gasprijzen heeft aangewakkerd, en de EU heeft erkend dat Rusland zijn langetermijnleveringscontracten nakomt. Maar de EU is bezorgd dat Gazprom, ondanks de torenhoge prijzen, geen extra gas zal leveren – wat kan wijzen op misbruik van zijn monopoliepositie en kan leiden tot een onderzoek door de Europese Commissie. Het feit dat Gazprom zijn Europese opslagfaciliteiten heeft leeggehaald, heeft waarschijnlijk ook bijgedragen tot de prijsstijging. Om het allemaal nog erger te maken heeft Poetin op 21 oktober aangeboden de leveringen van Russisch gas aan Europa te verhogen – op voorwaarde dat de Nord Stream 2-pijpleiding, die rechtstreeks gas aan Duitsland zal leveren en dus Oekraïne zal omzeilen, in gebruik mag worden genomen.
Het contrast tussen het traditionele energiebeleid van Rusland en zijn nieuwe praatjes over het koolstofarm maken van de economie kon niet treffender zijn. Maar de huidige gascrisis zal Europa er waarschijnlijk niet van overtuigen om Poetin te volgen en zich af te keren van hernieuwbare energie. Integendeel, de EU kan nu een extra prikkel krijgen om haar groene transitie te versnellen en minder afhankelijk te worden van Russisch gas. Uiteindelijk zal hierdoor ook de vraag naar Russische fossiele brandstoffen afnemen – en het Kremlin ertoe worden aangezet eindelijk serieus werk te gaan maken van een groene koers.
Vertaling: Menno Grootveld