gomera3_YASUYOSHICHIBAAFPGettyImages_impalasbyrailroadbridge Yasuyoshi Chiba/AFP/Getty Images

Wat is er mis met milieu-effectrapportages?

CAMBRIDGE – Walhi, de grootste milieu-organisatie van Indonesië, heeft de regering onlangs voor de rechter gesleept wegens het verlenen van een bouwvergunning aan een Chinees bedrijf, op basis van een volgens Walhi “zeer gebrekkige” milieu-effectrapportage. De organisatie beweert dat het Batang Toru-damproject van $1,5 mrd ernstige ecologische gevolgen zal hebben, waaronder het waarschijnlijke uitsterven van de meest zeldzame aap ter wereld, de Tapanuli orang-oetan.

Batang Toru is slechts een van de vele geplande infrastructuurprojecten in de hele wereld die officieel als ecologisch verantwoord worden bestempeld, ondanks de ernstige milieurisico's. De aanleg is bijvoorbeeld bijna voltooid van een spoorwegverbinding door het beroemde Nairobi National Park in Kenia, ondanks publieke verontwaardiging over een “incomplete en incompetente” milieu-effectrapportage.

Op dezelfde manier heeft de regering in Guinee plannen goedgekeurd voor de bouw van een dam door een ander Chinees bedrijf in het nationaal park Moyen-Bafing, een reservaat voor chimpansees. De milieu-effectrapportage die werd uitgevoerd, aldus deskundigen, onderschat aanzienlijk het aantal chimpansees dat door het project wordt bedreigd.

Dit is een gevaarlijke trend, die de biodiversiteit en de ecosysteemdiensten ontwricht – waaronder de productie van voedsel en water, de cyclus van nutriënten, en de natuurlijke regulering van gewasziekten en bestuivers – waarvan al het leven afhankelijk is. Zo'n 60% van die diensten is al aangetast. Nu wordt verwacht dat de wereld alleen al de komende vijftien jaar zo'n $90 bln gaat investeren in infrastructuur (waaronder wegen, dammen en elektriciteitscentrales) – wat zal resulteren in meer nieuwe infrastructuur dan er momenteel al bestaat in de wereld – is actie dringend noodzakelijk om te verzekeren dat investeringsbeslissingen rekening houden met de werkelijke ecologische gevolgen van projecten.

Dat is het doel van strategische milieu-effectrapportages (SEAs). In 1991 hebben de partijen in de United Nations Economic Commission for Europe (Economische Commissie voor Europa van de VN) ingestemd met een verdrag over SEAs in grensoverschrijdende contexten. In maart dit jaar heeft de UN Environment Assembly (de VN-Assemblee voor het Milieu, 's werelds hoogste besluitvormende orgaan over het milieu) een resolutie aangenomen waarin van alle overheden werd geëist dat ze SEAs laten uitvoeren voordat ze infrastructuurprojecten goedkeuren.

Deze stappen weerspiegelen de erkenning dat SEAs nodig zijn om ervoor te zorgen dat de beslissingen die door overheden en bedrijven worden genomen geen overmatige schade berokkenen aan het milieu of aan de mensen die daarvan afhankelijk zijn. Veel landen erkennen nu het verband tussen economische activiteiten en ecologische gevolgen, en eisen dat er SEAs worden uitgevoerd voordat het groene licht wordt gegeven aan projecten.

Secure your copy of PS Quarterly: The Year Ahead 2025
PS_YA25-Onsite_1333x1000

Secure your copy of PS Quarterly: The Year Ahead 2025

The newest issue of our magazine, PS Quarterly: The Year Ahead 2025, is almost here. To gain digital access to all of the magazine’s content, and receive your print copy, upgrade to PS Digital Plus now at a special discounted rate.

Subscribe Now

Maar zoals uit bovenstaande voorbeelden blijkt vervullen de SEAs hun doel niet op betrouwbare wijze. Dat komt doordat, zoals het nu gaat, technische specialisten doorgaans de SEAs uitvoeren op verzoek van projectontwikkelaars – een praktijk die, zoals activisten herhaaldelijk hebben benadrukt, zeer onethisch is. Nu de beoordelaars hun conclusies dikwijls baseren op louter  oppervlakkige inschattingen van de ecologische en de marktwaarde van de getroffen ecosystemen, zou het geen verrassing mogen zijn dat schadelijke projecten vaak worden goedgekeurd, ondanks het feit dat ze er niet in slagen te voldoen aan alom overeengekomen richtlijnen voor groene ontwikkeling.

Om een effectieve rol te kunnen spelen bij het beschermen van de planeet en de daarop levende mensen moeten SEAs rechtvaardig, geloofwaardig en transparant zijn. Dit betekent dat ze moeten worden uitgevoerd door goed gereguleerde, onpartijdige professionals. Tot op zekere hoogte bestaan de wetten en instituties die nodig zijn om dit mogelijk te maken al: SEAs worden in veel jurisdicties vereist en de International Association for Impact Assessment (Internationale Vereniging voor Milieu-effectrapportages) kan voor zelfregulering zorgen. Maar een duidelijk raamwerk voor het reguleren van het gedrag van degenen die milieu-effectrapportages uitvoeren, zoals dat het geval is bij de orde van advocaten voor juridische professionals, ontbreekt nog steeds.

Op dit punt kan de ontwikkeling van de beroepsgroep der accountants nuttige lessen bieden. Hoewel het boekhouden al duizenden jaren geleden in Mesopotamië werd uitgevonden, werd de beroepsgroep pas eind negentiende eeuw officieel erkend. In de Verenigde Staten bepaalde een in 1896 aangenomen wet dat, om de titel “certified public accountant” (CPA, gecertificeerde publieke accountant) te verwerven, je staatsexamens moest afleggen en twee jaar werkervaring moest hebben.

In april hebben wetgevers in het Verenigd Koninkrijk stappen gezet om de transparantie te verbeteren en belangenconflicten bij het boekhouden te voorkomen door er bij de Competition and Markets Authority (de Britse mededingingsautoriteit) op aan te dringen de “Grote Vier” accountancy-firma's te verbieden consultancy-diensten aan te bieden aan klanten die ze met een andere pet op ook controleerden. Dit komt na boekhoudkundige fouten bij bouwbedrijf Carillion en detailhandelaar BHS, en een belofte van drie van de vier firma's om het advieswerk af te stoten voor cliënten die ze ook controleerden.

De evolutie van het boekhoudkundige beroep werd aangejaagd door de erkenning dat onfatsoenlijk financieel management de sociale en economische stabiliteit in gevaar brengt. Maar onfatsoenlijk milieubeheer is minstens net zo'n groot gevaar; soortgelijke actie is nodig om duidelijke eisen te stellen aan degenen die de relevante analyses maken.

Overheden moeten oog krijgen voor de belangenconflicten die mogelijk zijn door de huidige aanpak van de SEA's, en veranderingen afdwingen. Alleen door te garanderen dat beslissingen om te investeren in de infrastructuur gebaseerd zijn op rigoureuze en geloofwaardige  effectrapportages is het mogelijk om de economische ontwikkeling te verzoenen met het behoud van de natuurlijke omgeving.

Vertaling: Menno Grootveld

https://prosyn.org/spIhmjTnl