vaisse1_Luke DrayGetty Images_vaccine uganda covax Luke Dray/Getty Images

De vaccinatiekloof bedreigt de internationale klimaatactie

PARIJS – Zal onderhandelaars uit het Zuiden de toegang worden ontzegd tot de klimaattop van de Verenigde Naties (COP26) in Glasgow in november, omdat zij niet zijn ingeënt tegen COVID-19? Dit scenario zal zich hopelijk niet voordoen, want de functionarissen uit de ontwikkelingslanden zullen hun vaccinaties vrijwel zeker op voorhand krijgen. Maar of zij met de rijke economieën die vaccins hebben opgepot zullen willen onderhandelen is minder duidelijk.

Welkom in 2021, waar de mondiale klimaatonderhandelingen schade kunnen oplopen door toedoen van het vaccin-nationalisme. In normale tijden was het twistpunt tussen de rijke en de arme landen de vraag wie de zwaarste lasten zou moeten dragen van de inspanningen om de uitstoot van koolstofdioxide te verminderen. Maar de pandemie heeft al tot een jaar uitstel van de klimaatbesprekingen geleid en dreigt nu een extra kloof te creëren tussen Noord en Zuid.

In januari hekelde de Zuid-Afrikaanse president Cyril Ramaphosa, in zijn laatste maand als voorzitter van de Afrikaanse Unie, de ontwikkelde landen wegens het bestellen van ʻviermaal zo veel vaccins als hun bevolking nodig heeft.ʼ Tedros Adhanom Ghebreyesus, directeur-generaal van de Wereldgezondheidsorganisatie WHO, waarschuwde voor een mogelijk ʻcatastrofaal moreel falenʼ als gevolg van de ongelijke verdeling van vaccins. En zowel de Anglicaanse aartsbisschop van Kaapstad, Thabo Makgoba, als uitvoerend directeur Winnie Byanyima van UNAIDS hebben de huidige wereldwijde ʻvaccin-apartheidʼ aan de kaak gesteld.

Als de verdeeldheid over de beschikbaarheid van vaccins voor de ontwikkelingslanden niet wordt weggenomen, kan dat de bron van wereldwijde coördinatie vergiftigen en de COP26-klimaatonderhandelingen in gevaar brengen. Het Mondiale Zuiden heeft dertig jaar geleden het beginsel van ʻgemeenschappelijke maar gedifferentieerde verantwoordelijkhedenʼ aanvaard bij de aanpak van de klimaatverandering. Maar het zou het egoïsme van het Noorden ten aanzien van de vaccins wel eens kunnen opvatten als een teken van onverantwoordelijkheid op het gebied van de gezondheid, een kwestie van levensbelang, en kunnen weigeren zich in te zetten voor het noodzakelijke geven en nemen in de strijd tegen de opwarming van de aarde.

De door het vaccin veroorzaakte erosie van de collectieve verantwoordelijkheid zou er, samen met de economische gevolgen van de pandemie, toe kunnen leiden dat landen in de aanloop naar COP26 zeer teleurstellende ʻnationaal vastgestelde bijdragenʼ aankondigen om de CO2-uitstoot te verminderen. Dit risico wordt nog vergroot door de uiteenlopende prioriteiten van rijke en arme landen. Terwijl het ontwikkelde Noorden de aanpak van de opwarming van de aarde vooropstelt, krijgen in het Zuiden gezondheid en ontwikkeling vaak voorrang.

In dit verband heeft de Amerikaanse president Joe Biden minister van Financiën Janet Yellen opgedragen ʻschuldverlichtingsinitiatieven te bevorderen die in overeenstemming zijn met de doelstellingen van het Verdrag van Parijs en deze ondersteunenʼ – met andere woorden: groene voorwaarden voor schuldvermindering, -herstructurering en -kwijtschelding. Maar ontwikkelingslanden die zwaar hebben geleden onder de COVID-19-crisis en hun ontwikkelingsvooruitzichten hebben zien stagneren, zouden dergelijke regelingen kunnen opvatten als een extra last die door het Noorden wordt opgelegd.

Secure your copy of PS Quarterly: The Climate Crucible
PS_Quarterly_Q3-24_1333x1000_No-Text

Secure your copy of PS Quarterly: The Climate Crucible

The newest issue of our magazine, PS Quarterly: The Climate Crucible, is here. To gain digital access to all of the magazine’s content, and receive your print copy, subscribe to PS Premium now.

Subscribe Now

Wat moet er worden gedaan? Op hun virtuele bijeenkomst van 19 februari zijn de G7-leiders overeengekomen 4 miljard dollar extra uit te trekken om de internationale Access to COVID-19 Tools Accelerator en de COVID-19 Vaccine Global Access (COVAX)-faciliteit, die ervoor moeten zorgen dat overal ter wereld snel, eerlijk en rechtvaardig vaccins beschikbaar komen, te versterken.

Dat is een goed begin. Maar de ontwikkelde economieën moeten verder gaan en het Zuiden een ʻsolidariteitspakketʼ aanbieden dat de distributie van vaccins, schuldverlichting en klimaatdoelstellingen omvat, met als doel te zorgen voor eerlijke en evenwichtige inspanningen van alle regeringen op alle drie de fronten. De rijke landen moeten inzien dat, terwijl zij onderhandelen over de overdracht van honderden miljarden dollars van Noord naar Zuid voor klimaatmaatregelen in de komende jaren, er slechts 10-20 miljard dollar nodig zou zijn om COVAX volledig te financieren.

Om te voorkomen dat de kloof tussen Noord en Zuid nóg groter wordt, zouden de leiders het eerste deel van dat pakket moeten aankondigen vóór de door Biden georganiseerde internationale klimaattop van 22 april. Het tweede deel zou kunnen samenvallen met de top over de financiering van Afrikaanse economieën die de Franse president Emmanuel Macron  op 18 mei in Parijs zal beleggen.

De rijke landen hebben dus een kans om de ontwikkelingseconomieën extra middelen te verstrekken voor zowel de aanschaf van vaccins op de korte termijn als het herstel op de langere termijn. De financiering zou kunnen komen van nieuwe toewijzingen van speciale trekkingsrechten (de reservemunt van het Internationale Monetaire Fonds) of het snelle gebruik van speciale instrumenten zoals vaccinobligaties die worden uitgegeven door de internationale financieringsfaciliteit voor inenting. Bovenal moeten de ontwikkelde landen ervoor zorgen dat COVID-19-vaccins op grote schaal en zonder uitstel beschikbaar zijn voor het Mondiale Zuiden, en voortdurend worden aangepast aan nieuwe coronavirusvarianten.

Uitzonderlijke gevaren vragen om uitzonderlijke maatregelen. Nu de spanningen in verband met de vaccins en de aanhoudende economische crisis de internationale inspanningen om de planeet te redden dreigen te ondermijnen, is een wereldwijd solidariteitspakket tussen Noord en Zuid de beste manier om vooruitgang te boeken.

Vertaling: Menno Grootveld

https://prosyn.org/asdEIbdnl