CAMBRIDGE – De oorlog van Rusland in Oekraïne verloopt misschien niet zoals gepland, maar het ergste moet nog komen. En hoewel de westerse financiële sancties tegen Russische instellingen en oligarchen de verwachtingen hebben overtroffen, zijn ze niet gericht tegen de westerse wortels van het regime van de Russische president Vladimir Poetin.
Zoals in veel andere kleptocratische regimes is de macht van Poetin gebaseerd op een deal tussen een autocraat en oligarchen. De autocraat regeert het land zoals hij wil en verrijkt zijn bondgenoten, die enorme fortuinen verdienen aan de natuurlijke rijkdommen van het land of via door het regime gesanctioneerde monopolies.
Maar er schuilt een addertje onder het gras: naarmate de schatkist van de oligarchen groeit, gaan ze zich steeds meer zorgen maken over het vermogen van de autocraat om hun bezittingen in beslag te nemen of hun families schade te berokkenen. Er resten hun twee opties. De eerste is het ontwikkelen van formele en feitelijke instellingen om de autocraat in toom te houden, misschien zelfs de weg vrijmakend voor broodnodige structurele hervormingen. De tweede optie is om hun bezittingen en hun families naar het buitenland te verplaatsen, zodat ze niet het lot hoeven te ondergaan van Michail Chodorkovski, de belangrijkste Russische oligarch die door Poetin begin deze eeuw werd onteigend en gevangen werd gezet.
Veel Russische oligarchen hebben gebruik gemaakt van de tweede optie, waarvoor twee essentiële vormen van westerse hulp nodig zijn. In de eerste plaats moet het westerse banksysteem hun gemakkelijke mogelijkheden bieden om hun rijkdom wit te wassen. Londen, Zwitserland, Luxemburg, Cyprus, Jersey, de Bahamas en vele kleinere jurisdicties zoals de Kaaimaneilanden voldoen al jaren aan deze vraag. Ook Europese banken hebben enthousiast aan dit proces deelgenomen, en het Amerikaanse financiële stelsel heeft al deze banken voorzien van de cruciale infrastructuur.
In de tweede plaats moeten de westerse financiële hoofdsteden de gezinnen van de oligarchen verwelkomen door hen toe te staan onroerend goed te kopen (dikwijls via trusts en lege vennootschappen) en hun kinderen in te schrijven in vooraanstaande onderwijsinstellingen. Steden als Londen en New York hebben oligarchen en hun verwanten verwelkomd in het hart van de high society.
Redelijkerwijs mag worden aangenomen dat Poetins vermogen om een personalistische autocratie te vestigen aanzienlijk zou zijn beperkt als de Russische elites niet over deze gouden valluiken naar het Westen hadden beschikt. Maar dit is niet alleen een Russisch verhaal. De superrijken in vele andere landen – waaronder de oliestaten in de Golf, China, India, Turkije, sommige Latijns-Amerikaanse landen, en vroeger ook Oekraïne – hebben eveneens hun illegale winsten veiliggesteld met de medeplichtigheid van westerse financiële instellingen en regeringen.
At a time when democracy is under threat, there is an urgent need for incisive, informed analysis of the issues and questions driving the news – just what PS has always provided. Subscribe now and save $50 on a new subscription.
Subscribe Now
Deze arrangementen hebben niet alleen bijgedragen tot de instandhouding van autocratische regimes in Rusland en elders. Zij hebben ook westerse financiële instellingen en economieën overspoeld. Het geld van de oligarchen heeft de financiële markten getransformeerd door enorme hoeveelheden liquiditeit te injecteren, waardoor de aard van de financiële bemiddeling is veranderd en de mondiale onevenwichtigheden zijn toegenomen. Sinds 1990 hebben de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en verschillende andere westerse landen grote tekorten op hun lopende rekening, gefinancierd door kapitaalstromen uit de rest van de wereld.
Na drie decennia heeft de hoeveelheid zwart geld die in het internationale financiële systeem circuleert, gigantische proporties aangenomen. Gabriel Zucman van de universiteit van Californië te Berkeley schat dat minstens acht procent van de wereldwijde financiële rijkdom (ruim 7,5 biljoen dollar) nu in belastingparadijzen is ondergebracht – een cijfer dat niet de andere vormen van dark money omvat die in het hart van het westerse financiële systeem in omloop zijn. Het is geen verrassing dat autocratische regimes een onevenredig groot deel van deze zwartgeldactiviteiten voor hun rekening nemen. Zucman stelt vast dat ongeveer 52 procent van het vermogen van huishoudens in Rusland – en een nog groter deel van die in de Golfstaten – offshore wordt aangehouden.
Deze illegale geldstromen hebben de sociale en politieke problemen in de wereld verergerd. De vraag naar luxewoningen heeft geleid tot een ontwrichtende vastgoedhausse in hotspots als Londen, New York en Vancouver. Omdat eersteklas onroerend goed in deze steden al voornamelijk in handen was van de rijken, heeft de daaruit voortvloeiende inflatie van de huizenprijzen de ongelijkheid vergroot. Illegale geldstromen hebben waarschijnlijk ook bijgedragen tot de opmerkelijke hausse van de westerse aandelenmarkten in de afgelopen jaren, waarvan de rijken verder hebben geprofiteerd.
Maar de meest nefaste effecten zijn te vinden binnen de westerse financiële en begrotingsinstellingen. Het faciliteren van zwart geld door het Westen heeft de trend naar meer ondoorzichtige eigendomsstructuren en complexe trusts, gericht op belastingontduiking, versneld, ondersteund door een enorme infrastructuur van bankiers, accountants en advocaten over de hele wereld. Toen Zucman en zijn collegaʼs gegevens van willekeurige controles analyseerden om de omvang van belastingontduiking in de VS vast te stellen, concludeerden zij dat de rijkste één procent van de Amerikaanse huishoudens ruim twintig procent van hun inkomsten verbergen met behulp van de instrumenten die door deze snode industrie ter beschikking worden gesteld.
Evenzo heeft het International Consortium of Investigative Journalists met de Panama Papers en vervolgens de Pandora Papers aangetoond dat offshore belastingontduiking veel systematischer en wijdverspreider is dan algemeen werd aangenomen. Duizenden zakenlieden, politici en beroemdheden uit de hele wereld zijn betrokken bij wat neerkomt op een wereldwijde witwasoperatie.
Deze praktijken hebben een smet geworpen op de westerse democratieën en financiële instellingen. Terwijl de kleptocraten van de wereld enorme, onrechtmatige fortuinen hebben vergaard – en terwijl de westerse elites hierbij behulpzaam zijn geweest – zijn de westerse regeringen niet in staat geweest belastinginkomsten te genereren van de rijken. Als gevolg daarvan zijn de instellingen en diensten van de verzorgingsstaat gekortwiekt en zijn de bestaande ongelijkheden groter geworden.
Geschokt door Poetins niet uitgelokte oorlog hebben westerse politici zich gehaast om strenge handelssancties in te stellen, waarbij de meeste (maar niet alle) Russische banken uit het financiële SWIFT-berichtensysteem zijn gezet en het grootste deel van de deviezenreserves van de Russische centrale bank is bevroren. Maar er is meer moed voor nodig om belastingontduiking en zwart geld aan te pakken, nu die een integraal onderdeel van het huidige financiële systeem zijn geworden.
Als er ooit een moment was om van koers te veranderen, is het nu wel. Westerse beleidsmakers kunnen paal en perk stellen aan een belastingontwijkingsregime dat de machtigste bedrijven en magnaten ter wereld al jaren op oneerlijke wijze bevoordeelt. Op die manier kunnen zij ook de broodnodige belastinginkomsten genereren om nieuwe infrastructuur en sociale programmaʼs in eigen land te ondersteunen. Als het Westen zichzelf aan de goede kant van de geschiedenis wil terugvinden, is het niet voldoende om Rusland aan te pakken. Het moet zijn eigen augiasstallen saneren.
To have unlimited access to our content including in-depth commentaries, book reviews, exclusive interviews, PS OnPoint and PS The Big Picture, please subscribe
At the end of a year of domestic and international upheaval, Project Syndicate commentators share their favorite books from the past 12 months. Covering a wide array of genres and disciplines, this year’s picks provide fresh perspectives on the defining challenges of our time and how to confront them.
ask Project Syndicate contributors to select the books that resonated with them the most over the past year.
CAMBRIDGE – De oorlog van Rusland in Oekraïne verloopt misschien niet zoals gepland, maar het ergste moet nog komen. En hoewel de westerse financiële sancties tegen Russische instellingen en oligarchen de verwachtingen hebben overtroffen, zijn ze niet gericht tegen de westerse wortels van het regime van de Russische president Vladimir Poetin.
Zoals in veel andere kleptocratische regimes is de macht van Poetin gebaseerd op een deal tussen een autocraat en oligarchen. De autocraat regeert het land zoals hij wil en verrijkt zijn bondgenoten, die enorme fortuinen verdienen aan de natuurlijke rijkdommen van het land of via door het regime gesanctioneerde monopolies.
Maar er schuilt een addertje onder het gras: naarmate de schatkist van de oligarchen groeit, gaan ze zich steeds meer zorgen maken over het vermogen van de autocraat om hun bezittingen in beslag te nemen of hun families schade te berokkenen. Er resten hun twee opties. De eerste is het ontwikkelen van formele en feitelijke instellingen om de autocraat in toom te houden, misschien zelfs de weg vrijmakend voor broodnodige structurele hervormingen. De tweede optie is om hun bezittingen en hun families naar het buitenland te verplaatsen, zodat ze niet het lot hoeven te ondergaan van Michail Chodorkovski, de belangrijkste Russische oligarch die door Poetin begin deze eeuw werd onteigend en gevangen werd gezet.
Veel Russische oligarchen hebben gebruik gemaakt van de tweede optie, waarvoor twee essentiële vormen van westerse hulp nodig zijn. In de eerste plaats moet het westerse banksysteem hun gemakkelijke mogelijkheden bieden om hun rijkdom wit te wassen. Londen, Zwitserland, Luxemburg, Cyprus, Jersey, de Bahamas en vele kleinere jurisdicties zoals de Kaaimaneilanden voldoen al jaren aan deze vraag. Ook Europese banken hebben enthousiast aan dit proces deelgenomen, en het Amerikaanse financiële stelsel heeft al deze banken voorzien van de cruciale infrastructuur.
In de tweede plaats moeten de westerse financiële hoofdsteden de gezinnen van de oligarchen verwelkomen door hen toe te staan onroerend goed te kopen (dikwijls via trusts en lege vennootschappen) en hun kinderen in te schrijven in vooraanstaande onderwijsinstellingen. Steden als Londen en New York hebben oligarchen en hun verwanten verwelkomd in het hart van de high society.
Redelijkerwijs mag worden aangenomen dat Poetins vermogen om een personalistische autocratie te vestigen aanzienlijk zou zijn beperkt als de Russische elites niet over deze gouden valluiken naar het Westen hadden beschikt. Maar dit is niet alleen een Russisch verhaal. De superrijken in vele andere landen – waaronder de oliestaten in de Golf, China, India, Turkije, sommige Latijns-Amerikaanse landen, en vroeger ook Oekraïne – hebben eveneens hun illegale winsten veiliggesteld met de medeplichtigheid van westerse financiële instellingen en regeringen.
HOLIDAY SALE: PS for less than $0.7 per week
At a time when democracy is under threat, there is an urgent need for incisive, informed analysis of the issues and questions driving the news – just what PS has always provided. Subscribe now and save $50 on a new subscription.
Subscribe Now
Deze arrangementen hebben niet alleen bijgedragen tot de instandhouding van autocratische regimes in Rusland en elders. Zij hebben ook westerse financiële instellingen en economieën overspoeld. Het geld van de oligarchen heeft de financiële markten getransformeerd door enorme hoeveelheden liquiditeit te injecteren, waardoor de aard van de financiële bemiddeling is veranderd en de mondiale onevenwichtigheden zijn toegenomen. Sinds 1990 hebben de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en verschillende andere westerse landen grote tekorten op hun lopende rekening, gefinancierd door kapitaalstromen uit de rest van de wereld.
Na drie decennia heeft de hoeveelheid zwart geld die in het internationale financiële systeem circuleert, gigantische proporties aangenomen. Gabriel Zucman van de universiteit van Californië te Berkeley schat dat minstens acht procent van de wereldwijde financiële rijkdom (ruim 7,5 biljoen dollar) nu in belastingparadijzen is ondergebracht – een cijfer dat niet de andere vormen van dark money omvat die in het hart van het westerse financiële systeem in omloop zijn. Het is geen verrassing dat autocratische regimes een onevenredig groot deel van deze zwartgeldactiviteiten voor hun rekening nemen. Zucman stelt vast dat ongeveer 52 procent van het vermogen van huishoudens in Rusland – en een nog groter deel van die in de Golfstaten – offshore wordt aangehouden.
Deze illegale geldstromen hebben de sociale en politieke problemen in de wereld verergerd. De vraag naar luxewoningen heeft geleid tot een ontwrichtende vastgoedhausse in hotspots als Londen, New York en Vancouver. Omdat eersteklas onroerend goed in deze steden al voornamelijk in handen was van de rijken, heeft de daaruit voortvloeiende inflatie van de huizenprijzen de ongelijkheid vergroot. Illegale geldstromen hebben waarschijnlijk ook bijgedragen tot de opmerkelijke hausse van de westerse aandelenmarkten in de afgelopen jaren, waarvan de rijken verder hebben geprofiteerd.
Maar de meest nefaste effecten zijn te vinden binnen de westerse financiële en begrotingsinstellingen. Het faciliteren van zwart geld door het Westen heeft de trend naar meer ondoorzichtige eigendomsstructuren en complexe trusts, gericht op belastingontduiking, versneld, ondersteund door een enorme infrastructuur van bankiers, accountants en advocaten over de hele wereld. Toen Zucman en zijn collegaʼs gegevens van willekeurige controles analyseerden om de omvang van belastingontduiking in de VS vast te stellen, concludeerden zij dat de rijkste één procent van de Amerikaanse huishoudens ruim twintig procent van hun inkomsten verbergen met behulp van de instrumenten die door deze snode industrie ter beschikking worden gesteld.
Evenzo heeft het International Consortium of Investigative Journalists met de Panama Papers en vervolgens de Pandora Papers aangetoond dat offshore belastingontduiking veel systematischer en wijdverspreider is dan algemeen werd aangenomen. Duizenden zakenlieden, politici en beroemdheden uit de hele wereld zijn betrokken bij wat neerkomt op een wereldwijde witwasoperatie.
Deze praktijken hebben een smet geworpen op de westerse democratieën en financiële instellingen. Terwijl de kleptocraten van de wereld enorme, onrechtmatige fortuinen hebben vergaard – en terwijl de westerse elites hierbij behulpzaam zijn geweest – zijn de westerse regeringen niet in staat geweest belastinginkomsten te genereren van de rijken. Als gevolg daarvan zijn de instellingen en diensten van de verzorgingsstaat gekortwiekt en zijn de bestaande ongelijkheden groter geworden.
Geschokt door Poetins niet uitgelokte oorlog hebben westerse politici zich gehaast om strenge handelssancties in te stellen, waarbij de meeste (maar niet alle) Russische banken uit het financiële SWIFT-berichtensysteem zijn gezet en het grootste deel van de deviezenreserves van de Russische centrale bank is bevroren. Maar er is meer moed voor nodig om belastingontduiking en zwart geld aan te pakken, nu die een integraal onderdeel van het huidige financiële systeem zijn geworden.
Als er ooit een moment was om van koers te veranderen, is het nu wel. Westerse beleidsmakers kunnen paal en perk stellen aan een belastingontwijkingsregime dat de machtigste bedrijven en magnaten ter wereld al jaren op oneerlijke wijze bevoordeelt. Op die manier kunnen zij ook de broodnodige belastinginkomsten genereren om nieuwe infrastructuur en sociale programmaʼs in eigen land te ondersteunen. Als het Westen zichzelf aan de goede kant van de geschiedenis wil terugvinden, is het niet voldoende om Rusland aan te pakken. Het moet zijn eigen augiasstallen saneren.
Vertaling: Menno Grootveld