BRATISLAVA – ʻIedereen gaat naar Valoejki.ʼ Die zin, opgevangen op de sociale media, kan de grootste aanwijzing zijn over waar de Russische strijdkrachten Oekraïne zouden kunnen binnenvallen als de Russische president Vladimir Poetin de 130.000 militairen ontketent die hij langs de grens heeft opgesteld.
Trek een rechte lijn van Valoejki, strategisch gelegen ten noorden van de door Rusland gesteunde afgescheiden Donbas-regio en ten oosten van Charkov, naar de grote stad Dnipro aan de rivier de Dnjepr. Het is ongeveer driehonderd kilometer, de kortst mogelijke afstand tot de formidabele natuurlijke verdediging die de rivier biedt. Als Rusland die lijn onder controle zou hebben, zou het heel zuidelijk en oostelijk Oekraïne kunnen afsnijden, de Oekraïense strijdkrachten die zich momenteel tegenover de Donbas bevinden volledig kunnen omsingelen en hen snel tot overgave kunnen dwingen.
De onmiddellijke militaire beloning zou aanzienlijk zijn: volledige controle over de Zee van Azov, en een veilige verdediging van de landcorridor naar de geannexeerde Krim, met inbegrip van het zoete water dat naar het van regen verstoken schiereiland stroomt. En als het Oekraïense militaire verzet onverwacht zwak is, kan Rusland zijn landjepik uitbreiden van Odessa tot de Moldavische grens, Oekraïne de toegang tot de Zwarte Zee helemaal ontzeggen en zijn maritieme economie verlammen.
Als het verzet groter is dan de Russische militaire planners voorspellen, is een veilig alternatief een snelle terugtrekking naar de Donbas, waarbij het omsingelde Oekraïense leger zware verliezen zal lijden door luchtbombardementen om capitulatie volgens de vredesvoorwaarden van het Kremlin af te dwingen.
De aard van die voorwaarden is duidelijk. In de loop van de geschiedenis van Rusland hebben de Russische leiders, die zich voortdurend scherp bewust waren van de kwetsbaarheid van hun uitgestrekte rijk, hun defensiestrategie bijna altijd gebaseerd op het creëren van een territoriaal cordon sanitaire. De NAVO afschilderen als een agressieve en expansionistische bedreiging is nuttige propaganda geweest voor het Kremlin, ook al is Rusland vooral bang voor de defensieve capaciteiten van de NAVO.
Tot de Russische annexatie van de Krim en de de facto bezetting van de Donbas in 2014 stond Oekraïne ambivalent tegenover toetreding tot de NAVO, hoewel het liever tot de EU wilde toetreden. Nu zijn de militaire leiders, de politici en een duidelijke meerderheid van de bevolking tot de conclusie gekomen dat alleen de NAVO de verdediging van Oekraïne tegen Russische agressie kan garanderen. Het is waar dat de NAVO zo behoedzaam is geweest om Oekraïne geen enkele garantie te bieden via een actieplan voor lidmaatschap, en alleen een vage belofte van lidmaatschap op een datum in de verre toekomst heeft gedaan. Maar de actieve militaire samenwerking tussen de NAVO en Oekraïne heeft zich aanzienlijk verdiept, waarbij de levering van wapens, waartegen Duitsland en Nederland tot voor kort hun veto uitspraken, nog net niet aan de orde was.
Poetin lijkt dus te hebben geconcludeerd dat de beste manier om te voorkomen dat Oekraïne NAVO-wapens inzet of tot het bondgenootschap toetreedt, erin bestaat zijn leiders te dwingen in te stemmen met de vernederende voorwaarden van Rusland. Poetins lang gekoesterde wens Oekraïne te destabiliseren en het land weer binnen zijn invloedssfeer te brengen, doet vermoeden dat het Kremlin de eigenlijke rol van Oekraïne ziet als die van een vazalstaat. En omdat de perverse logica die militair geweld dicteert duidelijk is, is het ook moeilijk om een overeenkomst te sluiten teneinde dit te voorkomen.
De Verenigde Staten en de Europese mogendheden hebben al afgezien van het inzetten van grondtroepen in Oekraïne. Ze zijn er sinds 2014 ook niet in geslaagd Oekraïne voldoende te bewapenen om een Russische invasie te kostbaar te maken. Pas nu wordt daar serieus over gesproken, wat de Russische militaire strategen er op dit moment alleen maar toe kan aanzetten hun invasieplannen te versnellen. Noch een vliegverbod boven Oekraïne, noch een blokkade van de toegang tot de Zwarte Zee is tot dusver voorgesteld, hoewel Turkije in principe zou kunnen worden verzocht om NAVO-solidariteit te tonen door zich te beroepen op het Verdrag van Montreux uit 1936 om de Russische scheepvaart in de Bosporus te verbieden.
De VS en Europa vertrouwen bijna volledig op gerichte economische sancties als afschrikmiddel. Maar sancties hebben Rusland in het verleden niet afgeschrikt. Rusland is bedreven in het uitbuiten van de verdeeldheid in de EU, door het havikachtige Polen en de Baltische staten uit te spelen tegen het duifachtige Duitsland, Italië en Hongarije. Rusland uitsluiten van het SWIFT-systeem voor internationale betalingen zou bijvoorbeeld zeer schadelijk kunnen zijn, maar de Duitse oppositieleider Friedrich Merz verzet zich nu al tegen dit idee. De diepe verdeeldheid in de standpunten van de EU zou blijven bestaan, zelfs als Rusland een aanvalsoorlog tegen Oekraïne zou beginnen, met draconische sancties die worden afgezwakt naarmate de oppositie ertegen groeit.
Eén sanctie die aanzienlijk effect zou hebben, is de confiscatie van de buitenlandse financiële tegoeden van de Russische politieke elites. De opbrengst zou kunnen worden vastgehouden om uiteindelijk aan Oekraïne uit te keren als oorlogsvergoeding voor de door Rusland teweeggebrachte schade. De regeringen van de VS en Europa moeten wetgeving uitvaardigen om zichzelf daartoe de nodige bevoegdheden te geven. Deze wetten moeten op grote schaal bekend worden gemaakt en worden verspreid.
Dergelijke ʻslimmeʼ sancties lijken misschien niet overweldigend, maar het Kremlin wordt geregeerd door hebzucht en persoonlijke belangen, niet door ideologie. De Russische leiders zijn duidelijk gevoelig voor deze mogelijkheid. Toen de VS plannen aankondigden om persoonlijke sancties tegen Poetin en andere topambtenaren in te voeren, verklaarden de Russen dat dit een ʻextremeʼ stap zou zijn die een volledige breuk in de bilaterale betrekkingen zou betekenen. De VS en Europa moeten dit opvatten als een teken hoe effectief een dreiging met permanente schade aan de financiële belangen van Poetin en zijn entourage zou zijn.
Poetin moet zich er nu al van bewust zijn dat het lanceren van zelfs maar een beperkte inval in Oekraïne neerkomt op het betreden van onbekend politiek terrein, waar de risicoʼs in feite aanzienlijk zijn. De Russische strijdkrachten, waaronder zich veel jonge rekruten zullen bevinden, kunnen in Oekraïne een vijandige ontvangst verwachten, waarbij het geweld van een guerrillaoorlog zich ongetwijfeld tot in Rusland zal uitbreiden. Vrijwilligerstroepen worden reeds opgeleid om heimelijke operaties op de langere termijn uit te voeren.
Bovendien zal de Russischtalige meerderheid in het zuiden en oosten van Oekraïne, kijkend naar de puinhoop waarin de bezette Donbas zich nu bevindt, zich actief verzetten tegen een invasie. In het westen van Oekraïne zou het verzet nóg feller zijn als Russische troepen de Dnjepr zouden durven oversteken. Zoals een Oekraïense vriend mij onlangs vertelde, zouden zelfs de oudere mannen uit zijn dorp tegen de ʻMoskovietenʼ willen vechten.
Laten we dus ʻpersoonlijke sancties uit de helʼ voorbereiden voor Poetin en de zijnen - en voorlopig alle ogen gericht houden op Valoejki.
Vertaling: Menno Grootveld
BRATISLAVA – ʻIedereen gaat naar Valoejki.ʼ Die zin, opgevangen op de sociale media, kan de grootste aanwijzing zijn over waar de Russische strijdkrachten Oekraïne zouden kunnen binnenvallen als de Russische president Vladimir Poetin de 130.000 militairen ontketent die hij langs de grens heeft opgesteld.
Trek een rechte lijn van Valoejki, strategisch gelegen ten noorden van de door Rusland gesteunde afgescheiden Donbas-regio en ten oosten van Charkov, naar de grote stad Dnipro aan de rivier de Dnjepr. Het is ongeveer driehonderd kilometer, de kortst mogelijke afstand tot de formidabele natuurlijke verdediging die de rivier biedt. Als Rusland die lijn onder controle zou hebben, zou het heel zuidelijk en oostelijk Oekraïne kunnen afsnijden, de Oekraïense strijdkrachten die zich momenteel tegenover de Donbas bevinden volledig kunnen omsingelen en hen snel tot overgave kunnen dwingen.
De onmiddellijke militaire beloning zou aanzienlijk zijn: volledige controle over de Zee van Azov, en een veilige verdediging van de landcorridor naar de geannexeerde Krim, met inbegrip van het zoete water dat naar het van regen verstoken schiereiland stroomt. En als het Oekraïense militaire verzet onverwacht zwak is, kan Rusland zijn landjepik uitbreiden van Odessa tot de Moldavische grens, Oekraïne de toegang tot de Zwarte Zee helemaal ontzeggen en zijn maritieme economie verlammen.
Als het verzet groter is dan de Russische militaire planners voorspellen, is een veilig alternatief een snelle terugtrekking naar de Donbas, waarbij het omsingelde Oekraïense leger zware verliezen zal lijden door luchtbombardementen om capitulatie volgens de vredesvoorwaarden van het Kremlin af te dwingen.
De aard van die voorwaarden is duidelijk. In de loop van de geschiedenis van Rusland hebben de Russische leiders, die zich voortdurend scherp bewust waren van de kwetsbaarheid van hun uitgestrekte rijk, hun defensiestrategie bijna altijd gebaseerd op het creëren van een territoriaal cordon sanitaire. De NAVO afschilderen als een agressieve en expansionistische bedreiging is nuttige propaganda geweest voor het Kremlin, ook al is Rusland vooral bang voor de defensieve capaciteiten van de NAVO.
Tot de Russische annexatie van de Krim en de de facto bezetting van de Donbas in 2014 stond Oekraïne ambivalent tegenover toetreding tot de NAVO, hoewel het liever tot de EU wilde toetreden. Nu zijn de militaire leiders, de politici en een duidelijke meerderheid van de bevolking tot de conclusie gekomen dat alleen de NAVO de verdediging van Oekraïne tegen Russische agressie kan garanderen. Het is waar dat de NAVO zo behoedzaam is geweest om Oekraïne geen enkele garantie te bieden via een actieplan voor lidmaatschap, en alleen een vage belofte van lidmaatschap op een datum in de verre toekomst heeft gedaan. Maar de actieve militaire samenwerking tussen de NAVO en Oekraïne heeft zich aanzienlijk verdiept, waarbij de levering van wapens, waartegen Duitsland en Nederland tot voor kort hun veto uitspraken, nog net niet aan de orde was.
BLACK FRIDAY SALE: Subscribe for as little as $34.99
Subscribe now to gain access to insights and analyses from the world’s leading thinkers – starting at just $34.99 for your first year.
Subscribe Now
Poetin lijkt dus te hebben geconcludeerd dat de beste manier om te voorkomen dat Oekraïne NAVO-wapens inzet of tot het bondgenootschap toetreedt, erin bestaat zijn leiders te dwingen in te stemmen met de vernederende voorwaarden van Rusland. Poetins lang gekoesterde wens Oekraïne te destabiliseren en het land weer binnen zijn invloedssfeer te brengen, doet vermoeden dat het Kremlin de eigenlijke rol van Oekraïne ziet als die van een vazalstaat. En omdat de perverse logica die militair geweld dicteert duidelijk is, is het ook moeilijk om een overeenkomst te sluiten teneinde dit te voorkomen.
De Verenigde Staten en de Europese mogendheden hebben al afgezien van het inzetten van grondtroepen in Oekraïne. Ze zijn er sinds 2014 ook niet in geslaagd Oekraïne voldoende te bewapenen om een Russische invasie te kostbaar te maken. Pas nu wordt daar serieus over gesproken, wat de Russische militaire strategen er op dit moment alleen maar toe kan aanzetten hun invasieplannen te versnellen. Noch een vliegverbod boven Oekraïne, noch een blokkade van de toegang tot de Zwarte Zee is tot dusver voorgesteld, hoewel Turkije in principe zou kunnen worden verzocht om NAVO-solidariteit te tonen door zich te beroepen op het Verdrag van Montreux uit 1936 om de Russische scheepvaart in de Bosporus te verbieden.
De VS en Europa vertrouwen bijna volledig op gerichte economische sancties als afschrikmiddel. Maar sancties hebben Rusland in het verleden niet afgeschrikt. Rusland is bedreven in het uitbuiten van de verdeeldheid in de EU, door het havikachtige Polen en de Baltische staten uit te spelen tegen het duifachtige Duitsland, Italië en Hongarije. Rusland uitsluiten van het SWIFT-systeem voor internationale betalingen zou bijvoorbeeld zeer schadelijk kunnen zijn, maar de Duitse oppositieleider Friedrich Merz verzet zich nu al tegen dit idee. De diepe verdeeldheid in de standpunten van de EU zou blijven bestaan, zelfs als Rusland een aanvalsoorlog tegen Oekraïne zou beginnen, met draconische sancties die worden afgezwakt naarmate de oppositie ertegen groeit.
Eén sanctie die aanzienlijk effect zou hebben, is de confiscatie van de buitenlandse financiële tegoeden van de Russische politieke elites. De opbrengst zou kunnen worden vastgehouden om uiteindelijk aan Oekraïne uit te keren als oorlogsvergoeding voor de door Rusland teweeggebrachte schade. De regeringen van de VS en Europa moeten wetgeving uitvaardigen om zichzelf daartoe de nodige bevoegdheden te geven. Deze wetten moeten op grote schaal bekend worden gemaakt en worden verspreid.
Dergelijke ʻslimmeʼ sancties lijken misschien niet overweldigend, maar het Kremlin wordt geregeerd door hebzucht en persoonlijke belangen, niet door ideologie. De Russische leiders zijn duidelijk gevoelig voor deze mogelijkheid. Toen de VS plannen aankondigden om persoonlijke sancties tegen Poetin en andere topambtenaren in te voeren, verklaarden de Russen dat dit een ʻextremeʼ stap zou zijn die een volledige breuk in de bilaterale betrekkingen zou betekenen. De VS en Europa moeten dit opvatten als een teken hoe effectief een dreiging met permanente schade aan de financiële belangen van Poetin en zijn entourage zou zijn.
Poetin moet zich er nu al van bewust zijn dat het lanceren van zelfs maar een beperkte inval in Oekraïne neerkomt op het betreden van onbekend politiek terrein, waar de risicoʼs in feite aanzienlijk zijn. De Russische strijdkrachten, waaronder zich veel jonge rekruten zullen bevinden, kunnen in Oekraïne een vijandige ontvangst verwachten, waarbij het geweld van een guerrillaoorlog zich ongetwijfeld tot in Rusland zal uitbreiden. Vrijwilligerstroepen worden reeds opgeleid om heimelijke operaties op de langere termijn uit te voeren.
Bovendien zal de Russischtalige meerderheid in het zuiden en oosten van Oekraïne, kijkend naar de puinhoop waarin de bezette Donbas zich nu bevindt, zich actief verzetten tegen een invasie. In het westen van Oekraïne zou het verzet nóg feller zijn als Russische troepen de Dnjepr zouden durven oversteken. Zoals een Oekraïense vriend mij onlangs vertelde, zouden zelfs de oudere mannen uit zijn dorp tegen de ʻMoskovietenʼ willen vechten.
Laten we dus ʻpersoonlijke sancties uit de helʼ voorbereiden voor Poetin en de zijnen - en voorlopig alle ogen gericht houden op Valoejki.
Vertaling: Menno Grootveld