greeks celebrate no vote Chris Stowers/ZumaPress

Het Griekse ‘Nee’ is geen overwinning voor de democratie

PARIJS – De afwijzing door de Griekse kiezers van het laatste bailout-aanbod door de crediteuren van hun land is ondanks het feit dat veel mensen dit zeggen – en vooral zij die de consequenties van hun woorden niet zelf hoeven te dragen  – helemaal geen ‘overwinning voor de democratie.’ Dit omdat democratie, zoals de Grieken zelf het beste weten, een zaak is van bemiddeling, representatie, en het ordelijk delegeren van macht; het is normaliter geen  zaak van referenda.

Democratie wordt alleen in uitzonderlijke gevallen een referendum-aangelegenheid: wanneer verkozen leiders geen ideeën meer hebben, het vertrouwen van het electoraat verloren zijn, of wanneer de gewone aanpak niet meer werkt. Was dat in Griekenland ook het geval? Was de positie van premier Alexis Tsipras zo zwak geworden dat hij geen betere keus had dan de zwarte piet aan zijn volk toe te spelen door terug te vallen op deze buitengewone vorm van democratie, die democratie per referendum heet? Wat zou er gebeuren als de partners van Griekenland elke keer dat ze met een beslissing geconfronteerd worden waarvoor ze de moed ontberen een keuze te maken, de onderhandelingen afbreken en een week tijd eisen om het volk te laten beslissen?

Het is al vaak – en terecht – gezegd dat Europa te bureaucratisch is, niet genoeg oplevert, en te langzaam beslissingen neemt. Dat de benadering van Tsipras deze defecten niet ongedaan maakt is wel het minste dat hier over gezegd kan worden. (En er kan nog veel meer over gezegd worden als deze de Spaanse burgers inspireert de riskante beslissing te nemen een regering te kiezen geleid door hun eigen anti-bezuinigingspartij, Podemos.)

Maar dit terzijde; laat ons aannemen dat de beslissing voor Tsipras zó cruciaal en complex was dat deze de uitzonderlijke stap van een referendum rechtvaardigde. In dat geval zou het deze complexiteit weerspiegeld moeten hebben. Het zou een voorzichtige en doelgerichte vraag naar de wil van het volk zijn geweest. Het zou zijn georganiseerd en uitgevoerd met gepast respect voor de belangen die op het spel staan, waarbij de regering had gegarandeerd dat het Griekse volk van betrouwbare informatie werd voorzien.

In plaats daarvan kreeg Griekenland een haastig gearrangeerd referendum voorgeschoteld. Dit bestond uit een vage – om precies te zijn totaal onbegrijpelijke – referendumvraag. Er was geen campagne van enige betekenis om het publiek in te lichten. Dit publiek kreeg een advies voor een Nee-stem dat niemand begreep; de details van de voorstellen die de Griekse stemmers moesten afwijzen waren niet eens aan ze openbaar gemaakt.

De oude Grieken hadden twee woorden voor het volk: ‘demos’, als in democratie, en ‘laos’, dat het gepeupel betekent. Met zijn kinderlijke oproep om de last van zijn eigen fouten en zijn weigerachtigheid te hervormen af te schuiven op de Griekse mede-Europeanen leunt Tsipras richting de tweede vorm en draagt hij het slechtste soort Griekse politiek uit.

PS Events: Climate Week NYC 2024
image (24)

PS Events: Climate Week NYC 2024

Project Syndicate is returning to Climate Week NYC with an even more expansive program. Join us live on September 22 as we welcome speakers from around the world at our studio in Manhattan to address critical dimensions of the climate debate.

Register Now

Tsipras zou zijn aanpak van het referendum wellicht verdedigen door te verzekeren dat zijn doel niet zozeer de stem van het volk te horen was als wel zijn positie in de confrontatie met de Griekse crediteuren te verstevigen. Maar wat is de rechtvaardiging voor die confrontatie zelf dan? Dat ze zo stoutmoedig waren om vooruitgang te eisen qua rechtsstaat en sociale rechtvaardigheid, zowel als inspanningen om de Griekse scheepsmagnaten en het belasting ontduikende ambtenarenapparaat te temmen?

De Europese Unie heeft juist vrede bereikt door stap voor stap te leren de oude logica van confrontatie en conflict te vervangen voor die van onderhandeling en compromissen. Ondanks zijn tekortkomingen is de EU een laboratorium voor democratische innovatie geworden waar voor het eerst in eeuwen een poging wordt gedaan om geschillen niet door politieke oorlogen en chantage op te lossen, maar door luisteren, dialoog en synthese van verschillende standpunten.

In deze zin was het Griekse referendum een belediging van 18 landen, waaronder enkele die in een situatie zitten die niet minder lastig is dan die van Griekenland, en die toch aanzienlijke offers hebben gebracht om het land alleen al in 2012 105 miljard euro schuld kwijt te schelden terwijl ze voor hun eigen bevolkingen aansprakelijk bleven. Welke hersenkronkel stelt iemand in staat om dat een ‘verzetsdaad’ of ‘de verdediging van de democratie’ te noemen?

En toch doen veel mensen dit. Velen doen sinds het referendum zelfs alsof Tsipras de laatste democraat in de eurozone is; alsof hij te maken had met een ‘totalitaire’ clique (zoals extreemrechts Frans politicus Jean-Marie Le Pen zei) waartegen hij dapper ‘voet bij stuk hield’ (woorden van de uiterst linkse politicus Jean-Luc Mélenchon).

Ik zal verder niet uitwijden over de parlementaire alliantie van Tsipras met de complotdenkende, rechtse Onafhankelijke Grieken, wier leiders geen been zien in schimpscheuten naar homoseksuelen, Boeddhisten, Joden, en Moslims. Ook zal ik niet te lang stilstaan bij het feit dat Tsipras toen hij parlementaire steun voor zijn referendum zocht er niet voor terugdeinsde om naar de hand van de neonazi Gouden Dagenraad partij te dingen, wiens hulp elke andere Europese leider geweigerd had.

In plaats daarvan zal ik het feit benadrukken dat Tsipras’ collega Europese leiders niet minder democratisch of legitiem zijn dan hij. De landen in Midden-Europa die het totalitarisme van de nazi’s en sovjets hebben meegemaakt hebben geen lessen in legitimiteit nodig van wie dan ook – en vooral niet van de Griekse premier. De moedige Baltische staten (waarvan de ‘legaliteit’ naar verluid momenteel wordt bekeken door de Russische president Poetin, nog zo een onsmakelijke makker van Tsipras) hebben zich niet overgegeven aan paniek noch zijn ze aan de verleiding ten prooi gevallen om anderen met hun tegenslag op te zadelen. Ook gebruiken ze hun problemen niet als argument om onder hun solidaire plicht met Griekenland uit te komen.

Niets van dit alles betekent dat we het Griekse EU-lidmaatschap moeten afschrijven. In andere tijden hebben de Grieken een zware prijs betaald voor hun ‘Nee’ tegen het nazisme en hun ‘Nee’ tegen de militaire dictatuur. Niets zou treuriger zijn dan ze ook de prijs te zien betalen voor het ‘Nee’ van afgelopen zondag – een kluchtige simulatie van deze eerdere nobele daden van weerstand.

Veel leiders in de eurozone zijn zo verdraagzaam het besmette ‘Nee’ dat is afgegeven te doorzien en om Griekser te zijn dan de Grieken zelf. Mogen ze handelen op een manier die voorkomt dat Griekenland ooit de echte, tragische betekenis van de uitslag van afgelopen zondag zal leren kennen.

Vertaling Melle Trap

https://prosyn.org/dYjdTfynl