louaillier2_Jung Yeon-Je_AFP_Getty Images_no smoking Jung Yeon-Je/AFP/Getty Images

De democratie moet voorrang krijgen op winstbejag

BOSTON – Deze maand zullen we de kans krijgen een koers uit te stippelen naar een sterkere, veiligere mondiale samenleving, waarin de macht aan velen toebehoort en niet aan weinigen, en waarin degenen die zich niets aantrekken van het milieu, de mensenrechten en de volksgezondheid ter verantwoording zullen worden geroepen. Ik heb het niet over de Amerikaanse presidentsverkiezingen.

Natuurlijk zullen de Amerikaanse verkiezingen enorme gevolgen hebben; maar de eindeloze analyses van opiniepeilers en deskundigen hebben twee grensverleggende gebeurtenissen aan het oog onttrokken, die op 7 november zijn begonnen: bijeenkomsten van de partijen die betrokken zijn bij het World Health Organization Framework Convention on Tobacco Control (FCTC) en de United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC).

Oppervlakkig gezien ontbeert het internationaal recht het drama van de presidentsverkiezingen, en het kan ongetwijfeld stoffig of zelfs irrelevant overkomen. Maar als je een beetje dieper graaft, stuit je op een bijna Shakespeariaanse strijd tussen democratie en ongebreidelde hebzucht. Op beide conferenties zal de internationale gemeenschap deze maand besluiten nemen die de uitkomst van deze strijd zullen beïnvloeden, en een begin kunnen maken met het oplossen van de meest nijpende mondiale problemen van nu.

Zowel het FCTC als de UNFCCC maakt het regeringen mogelijk paal en perk te stellen aan de onbeperkte macht van mondiale ondernemingen, de grondoorzaak van vele andere problemen, uiteenlopend van de economische ongelijkheid tot sociale onrechtvaardigheid en niet goed functionerende democratische systemen. Mondiale ondernemingen zijn gigantisch. En hun invloed raakt aan bijna alle aspecten van onze levens. Om de reikwijdte van hun macht te begrijpen, hoef je alleen maar te kijken naar de miljarden dollars die zij aan verkiezingen uitgeven; naar hun gelobby om de bescherming van werknemers en het milieu buiten handelsverdragen als de Trans-Pacific Partnership (TPP) en de Transatlantic Trade and Investment Partnership (TTIP) te houden; en naar de meedogenloze pogingen van bedrijven die handelen in fossiele brandstoffen om het beleid op het gebied van de klimaatverandering te laten ontsporen.

Mondiale ondernemingen hebben onevenredig veel macht, omdat zij over nationale grenzen heen kunnen opereren, wat inhoudt dat geen enkele lokale of nationale overheid effectief toezicht op hen kan houden. De cruciale functie van internationale raamwerken als het FCTC en de UNFCCC is het bieden van concrete instrumenten aan regeringen om nationaal beleid vast te stellen op het gebied van problemen die uiteenlopen van de volksgezondheid tot de klimaatverandering en de mondiale ongelijkheid.

Colombia was twee decennia geleden bijvoorbeeld een bastion van de tabaksonderneming Philip Morris International, en in dat land was samenhangende wetgeving op het terrein van de controle op tabaksgebruik lange tijd ondenkbaar. Maar in 2009 – nog maar zes jaar na de aanvaarding door de Wereldgezondheidsorganisatie van de FCTC en nog geen vijftien maanden na de ratificatie daarvan door Colombia – kondigde de Colombiaanse regering een van de strengste wetten op het tabaksgebruik ter wereld af.

Secure your copy of PS Quarterly: The Year Ahead 2025
PS_YA25-Onsite_1333x1000

Secure your copy of PS Quarterly: The Year Ahead 2025

Our annual flagship magazine, PS Quarterly: The Year Ahead 2025, has arrived. To gain digital access to all of the magazine’s content, and receive your print copy, subscribe to PS Digital Plus now.

Subscribe Now

Overheden in de hele wereld treffen nu maatregelen waarvan is bewezen dat ze het roken terugdringen en levens redden, waaronder nadrukkelijke gezondheidswaarschuwingen, reclamebeperkingen en wetten die eisen dat tabaksproducten verkocht worden in merkloze pakjes.

Maar het werk van de FCTC is nog niet gedaan, en overheden dringen er nu op aan dat de wettelijke aansprakelijkheid deel gaat uitmaken van bedrijfsaansprakelijkheidswetten op nationaal niveau.  Als de onderhandelingen op de FCTC-conferentie deze maand succesvol verlopen, krijgen regeringen de instrumenten in handen die ze nodig hebben om Big Tobacco de schade die is aangericht te laten vergoeden. Zo'n uitkomst zou betekenen dat regeringen honderden miljarden dollars aan met tabaksgebruik samenhangende gezondheidszorgkosten kunnen terugvorderen, en het vrijgeven van interne bedrijfsdocumenten kunnen afdwingen.

De FCTC is effectief omdat het een met veel moeite in de wacht gesleepte bepaling bevat die het bedrijven expliciet verbiedt om de beleidsvorming te beïnvloeden. Op de UNFCCC-conferentie deze week zullen sommige regeringen de FCTC als precedent opvoeren om te betogen dat de fossiele brandstofsector buitengesloten moet worden uit de huidige klimaatonderhandelingen, vanwege het belangenconflict met een gezond klimaatbeleid.

Industrieën die verantwoordelijk zijn voor de klimaatverandering mag het niet worden toevertrouwd het probleem op te lossen. Louter door ze buiten te sluiten kunnen we werkelijk grensverleggende maatregelen treffen – zoals duurzame energiesystemen die eigendom zijn en bestuurd worden door gemeenschappen – die het overleven van de mens en de planeet boven het winstbelang van de industrie plaatsen.

Want zolang we publieke toezichthouders kennen, hebben ondernemingen geprobeerd daar invloed op uit te oefenen. Big Tobacco, Big Oil, Big Food, en Big Pharma hebben getracht zich via dreigementen en smeergeld een weg te banen in onze internationale publieke ruimte, met maar één doel voor ogen: het voorkomen van regelgeving die de normale bedrijfsvoering zou ontwrichten. De kosten voor het menselijk leven of de planeet komen zelden in hun rekensommetjes voor.

Pleitbezorgers van de democratie uit het maatschappelijk middenveld en van de overheid zijn erin geslaagd de mondiale ondernemingen weerstand te bieden, maar veel van de vooruitgang die zij daarbij hebben geboekt staat deze maand op het spel. Zullen de aanwezigen op de FCTC- en UNFCCC-conferenties de democratische beginselen verdedigen, of zullen zij toegeven aan de grote bedrijven?

Ondanks de uitslag van het “Brexit”-referendum in Groot-Brittannië kunnen we niet ontkennen dat we in een echte mondiale wereld leven. Als de oorzaken van onze grootste problemen mondiaal van aard zijn, moeten de oplossingen dat ook zijn. Dit vereist dat we eerst het fundamentele probleem van de inmenging door het bedrijfsleven aanpakken. Wat allemaal kan worden bereikt door het internationaal recht erbij te halen, is te veelbelovend om te negeren.

Vertaling: Menno Grootveld

https://prosyn.org/xvcrHCDnl