ВАШИНГТОН – Тамыздың 3-і Starbucks бір хабарландыру жасады. Елеусіздеу қалғанымен, бұл оқиға қаржыны ұйымдастыру мәселесіне үлкен бетбұрыс әкелуі мүмкін. Халықаралық кофеханалар желісі тек төлемдердің жасалу тәртібіне ғана емес, іргелі банктердің бизнес-модельдеріне қалайша түбегейлі өзгеріс әкеле алады?
Бір сөзбен айтсақ, бұған себеп – технология. Қаржы саласы ескірген шығын жүйесіне, тиімсіз іс-әрекеттерге толы, ал қазіргі ірі банктер бұрыннан бар дәстүрді әрі қарай жалғастыра бергісі бар. Бірақ, технологиялық дамудың арқасында, ірі технологиялық компаниялар жақсы әріптес тауып, қаржы секторындағы табыс үшін бәсекеге түсе бастады.
Starbucks-тың мәні зор, себебі оның өте мықты тұтынушы бренді бар, оның үстіне 15 миллионға жуық адам Starbucks Rewards жүйесін қолданып, сол арқылы телефондағы қосымшаның көмегімен ақша жинайды. Бұл жүйе кредит картасына байланған, яғни Starbucks қосымшасындағы Rewards жүйесіне ақша жіберген адамнан біршама қаражат ұсталады. Басқа сауда мекемелері сияқты Starbucks сол төлемақыны өзі төлеп береді және бұл онша транспарентті емес. Есесіне, ол шығын бір стакан кофенің бағасына қосылады. (Анығын айтсақ: менің телефонымда Starbucks қосымшасы бар, әрі оны тұрақты түрде пайдаланамын).
Бұл жаңа саладағы Starbucks-тың негізгі серіктестерінің бірі – Intercontinental Exchange (көбіне ICE деп айтылады, бұл мекемені атышулы АҚШ-тың Иммиграция және кедендік бақылау агенттігімен шатастырып алмау керек). Жекелеген тұтынушылар әдетте ICE сияқты мекемелерге бас қатыра бермейді. Бұл ұйым нарық инфрақұрылымын, соның ішінде Нью-Йорк Қор биржасын және одан да үлкен туынды және биржадан тыс нарықтарды басқарады. Қаржы дағдарысынан кейінгі кезеңде ICE жақсы ұйымдасқан және лайықты реттелген нарықтарды қалыптастыру арқылы көп жетістікке жетті. Осы тұрғыдан қарағанда, нақты салаға бағытталғанына қарамастан, ІСЕ-ні технологиялық компания деп атауға болады.
Интернетте орталық билік тізгіні жоқ. Компьютерді ғаламторға қосып, уебсайт жасау үшін я мүлде жаңа бизнес моделін қалыптастыру үшін ешкімнен рұқсат сұраудың қажеті жоқ. Ал қаржы жүйесінің орталық билігі бар. АҚШ-та бұл – Федералдық резерв. Оның үстіне, Федералдық резерв және басқа да федерация, штат не өзін-өзі реттеу органдары ақшаны қалай жіберіп, несиені қалай беру бойынша түрлі ережелер ұсынады. Тұтынушы құқын қорғау сияқты ережелердің мәні бар, дегенмен бұл заңдардың көбі басты ойыншылар – банктер мен кредиттік карта компанияларын бәсеке қысымынан қорғау үшін жазылған.
Әрине, банктен тысқары салада қаржыны ұйымдастырудың бұрыннан орныққан тағы бір жолы бар, ол – нарық. АҚШ-тағы тиісті реттеушілер – Тауарларды фьючерстік сату комиссиясы (CFTC) (басты қызметі – нарық операцияларының әділ жүруін қамтамасыз етіп, туынды қаржы құралдарымен жұмыс істеу кезінде инвесторларды алаяқтықтан қорғау) және Құнды қағаздар және биржалар комиссиясы (SEC) (басты қызметі – барлық қаржы нарықтарында құнды қағаздардың инвестор тұрғындарға берілуін бақылау). CFTC мен SEC өз мақсат-мүдделеріне сай келетін инновацияны қолдауға дайын.
Access every new PS commentary, our entire On Point suite of subscriber-exclusive content – including Longer Reads, Insider Interviews, Big Picture/Big Question, and Say More – and the full PS archive.
Subscribe Now
Қалыптасқан дәстүр бойынша, жүгері, шошқа еті, күміс сияқты шикізат нарықтарындағы операциялар Starbucks тәрізді дүкендердегі төлемдерден мүлде өзгеше болып келді. Дегенмен, жаңа технология олардың арасындағы алшақтықты жақындатып жатыр, бәлкім жақындатып қойды да.
Бұл жаңа технологиялық дамудың басы атышулы криптовалютаның, соның ішінде биткоинның шығуынан басталды.
Соңғы жылдары Bitcoin, Ethereum және басқа да криптовалюта түрлері бағаның құбылуымен, ашық спекуляциямен әрі, сөздің ашығын айтқанда, нағыз ұрлықпен байланыстырылып келеді. Төлемнің бұл жаңа түрін шығарудағы бастапқы идея – халықтың ақшасын ұрлауға бейім және ұрлап та жатқан үкімет басқаруындағы жүйеден кетіп, орталықсыздандырылған адамнан адамға ақша жөнелту жүйесін қалыптастыру болатын.
Бұл идеяның бір осал тұсы – адам адамды үкіметпен бірдей (тіпті кейде одан да асырып) тонауға бейім. Бұл олқылық криповалюта нарығын бүлдірді.
Дегенмен, “нарықтағы транзакциялар кезінде адамдар алдауы мүмкін” деген – шикізат нарығы үшін де, CFTC мен ICE үшін де таңсық сөз емес. Іс жүзінде, ІСЕ сияқты компаниялар лайықты қауіпсіздікпен қамтамасыз етіп, тұтынушыларға сапалы қызмет көрсету, нарықтағы сенімді арттыру арқылы гүлденеді. Мәселен, пайыздық мөлшерлеме деңгейі – Libor бойынша бағаны келісу дауы көрсеткеніндей, кей нарықтардың операцияларына қатысты проблемалар 2007-2008 жылдары айқын көріне бастады. 2010 жылғы Додд-Франк қаржы реформасының негізінде қабылданып, CFTC жүзеге асырған заңдардың арқасында смарт инфрақұрылым операторлары өзгерістерге бейімделді.
Starbucks-ICE қолдаған компания Bakktдеп аталады. Оған Microsoft бұлттық қызмет көрсетеді, ал технологиялық инвестиция саласының мықтылары қаржы және ақыл-кеңес бойынша қол ұшын созуға кезекке тұрды. Bakkt-тың қалай жұмыс істейтіні қарашада белгілі болады, дегенмен тамыздағы хабарландырудан биткоиннің бір күндік фьючерстері ерекше рөл атқаратынын аңғару қиын емес.
Болашақта қаржы жүйесі толық орталықсызданады деп айтуға болмайды. Қандай да бір араағайындар болары анық. Банктер мен кредиттік карта компаниялары бәсекеге сай жауап берер деген үміт бар, бірақ кімнің басым түсері белгісіз. Оның үстіне, пайда қазіргілерден жаңа ықпалды ойыншыларға қалай берілетіні де нақты емес.
Сонда да, тұтынушы бұл инновацияның игілігін көріп, ол әрі қарай қаржы саласының басқа бөліктеріне де оң әсер ете ме деген үміт бар. Себебі, қалыптасқан төлем механизмдерін айналып өту оңайлап барады. Әзірге “тегін” кофеден көбірек іше отырыңыздар.
To have unlimited access to our content including in-depth commentaries, book reviews, exclusive interviews, PS OnPoint and PS The Big Picture, please subscribe
Since Plato’s Republic 2,300 years ago, philosophers have understood the process by which demagogues come to power in free and fair elections, only to overthrow democracy and establish tyrannical rule. The process is straightforward, and we have now just watched it play out.
observes that philosophers since Plato have understood how tyrants come to power in free elections.
Despite being a criminal, a charlatan, and an aspiring dictator, Donald Trump has won not only the Electoral College, but also the popular vote – a feat he did not achieve in 2016 or 2020. A nihilistic voter base, profit-hungry business leaders, and craven Republican politicians are to blame.
points the finger at a nihilistic voter base, profit-hungry business leaders, and craven Republican politicians.
ВАШИНГТОН – Тамыздың 3-і Starbucks бір хабарландыру жасады. Елеусіздеу қалғанымен, бұл оқиға қаржыны ұйымдастыру мәселесіне үлкен бетбұрыс әкелуі мүмкін. Халықаралық кофеханалар желісі тек төлемдердің жасалу тәртібіне ғана емес, іргелі банктердің бизнес-модельдеріне қалайша түбегейлі өзгеріс әкеле алады?
Бір сөзбен айтсақ, бұған себеп – технология. Қаржы саласы ескірген шығын жүйесіне, тиімсіз іс-әрекеттерге толы, ал қазіргі ірі банктер бұрыннан бар дәстүрді әрі қарай жалғастыра бергісі бар. Бірақ, технологиялық дамудың арқасында, ірі технологиялық компаниялар жақсы әріптес тауып, қаржы секторындағы табыс үшін бәсекеге түсе бастады.
Starbucks-тың мәні зор, себебі оның өте мықты тұтынушы бренді бар, оның үстіне 15 миллионға жуық адам Starbucks Rewards жүйесін қолданып, сол арқылы телефондағы қосымшаның көмегімен ақша жинайды. Бұл жүйе кредит картасына байланған, яғни Starbucks қосымшасындағы Rewards жүйесіне ақша жіберген адамнан біршама қаражат ұсталады. Басқа сауда мекемелері сияқты Starbucks сол төлемақыны өзі төлеп береді және бұл онша транспарентті емес. Есесіне, ол шығын бір стакан кофенің бағасына қосылады. (Анығын айтсақ: менің телефонымда Starbucks қосымшасы бар, әрі оны тұрақты түрде пайдаланамын).
Бұл жаңа саладағы Starbucks-тың негізгі серіктестерінің бірі – Intercontinental Exchange (көбіне ICE деп айтылады, бұл мекемені атышулы АҚШ-тың Иммиграция және кедендік бақылау агенттігімен шатастырып алмау керек). Жекелеген тұтынушылар әдетте ICE сияқты мекемелерге бас қатыра бермейді. Бұл ұйым нарық инфрақұрылымын, соның ішінде Нью-Йорк Қор биржасын және одан да үлкен туынды және биржадан тыс нарықтарды басқарады. Қаржы дағдарысынан кейінгі кезеңде ICE жақсы ұйымдасқан және лайықты реттелген нарықтарды қалыптастыру арқылы көп жетістікке жетті. Осы тұрғыдан қарағанда, нақты салаға бағытталғанына қарамастан, ІСЕ-ні технологиялық компания деп атауға болады.
Интернетте орталық билік тізгіні жоқ. Компьютерді ғаламторға қосып, уебсайт жасау үшін я мүлде жаңа бизнес моделін қалыптастыру үшін ешкімнен рұқсат сұраудың қажеті жоқ. Ал қаржы жүйесінің орталық билігі бар. АҚШ-та бұл – Федералдық резерв. Оның үстіне, Федералдық резерв және басқа да федерация, штат не өзін-өзі реттеу органдары ақшаны қалай жіберіп, несиені қалай беру бойынша түрлі ережелер ұсынады. Тұтынушы құқын қорғау сияқты ережелердің мәні бар, дегенмен бұл заңдардың көбі басты ойыншылар – банктер мен кредиттік карта компанияларын бәсеке қысымынан қорғау үшін жазылған.
Әрине, банктен тысқары салада қаржыны ұйымдастырудың бұрыннан орныққан тағы бір жолы бар, ол – нарық. АҚШ-тағы тиісті реттеушілер – Тауарларды фьючерстік сату комиссиясы (CFTC) (басты қызметі – нарық операцияларының әділ жүруін қамтамасыз етіп, туынды қаржы құралдарымен жұмыс істеу кезінде инвесторларды алаяқтықтан қорғау) және Құнды қағаздар және биржалар комиссиясы (SEC) (басты қызметі – барлық қаржы нарықтарында құнды қағаздардың инвестор тұрғындарға берілуін бақылау). CFTC мен SEC өз мақсат-мүдделеріне сай келетін инновацияны қолдауға дайын.
Introductory Offer: Save 30% on PS Digital
Access every new PS commentary, our entire On Point suite of subscriber-exclusive content – including Longer Reads, Insider Interviews, Big Picture/Big Question, and Say More – and the full PS archive.
Subscribe Now
Қалыптасқан дәстүр бойынша, жүгері, шошқа еті, күміс сияқты шикізат нарықтарындағы операциялар Starbucks тәрізді дүкендердегі төлемдерден мүлде өзгеше болып келді. Дегенмен, жаңа технология олардың арасындағы алшақтықты жақындатып жатыр, бәлкім жақындатып қойды да.
Бұл жаңа технологиялық дамудың басы атышулы криптовалютаның, соның ішінде биткоинның шығуынан басталды.
Соңғы жылдары Bitcoin, Ethereum және басқа да криптовалюта түрлері бағаның құбылуымен, ашық спекуляциямен әрі, сөздің ашығын айтқанда, нағыз ұрлықпен байланыстырылып келеді. Төлемнің бұл жаңа түрін шығарудағы бастапқы идея – халықтың ақшасын ұрлауға бейім және ұрлап та жатқан үкімет басқаруындағы жүйеден кетіп, орталықсыздандырылған адамнан адамға ақша жөнелту жүйесін қалыптастыру болатын.
Бұл идеяның бір осал тұсы – адам адамды үкіметпен бірдей (тіпті кейде одан да асырып) тонауға бейім. Бұл олқылық криповалюта нарығын бүлдірді.
Дегенмен, “нарықтағы транзакциялар кезінде адамдар алдауы мүмкін” деген – шикізат нарығы үшін де, CFTC мен ICE үшін де таңсық сөз емес. Іс жүзінде, ІСЕ сияқты компаниялар лайықты қауіпсіздікпен қамтамасыз етіп, тұтынушыларға сапалы қызмет көрсету, нарықтағы сенімді арттыру арқылы гүлденеді. Мәселен, пайыздық мөлшерлеме деңгейі – Libor бойынша бағаны келісу дауы көрсеткеніндей, кей нарықтардың операцияларына қатысты проблемалар 2007-2008 жылдары айқын көріне бастады. 2010 жылғы Додд-Франк қаржы реформасының негізінде қабылданып, CFTC жүзеге асырған заңдардың арқасында смарт инфрақұрылым операторлары өзгерістерге бейімделді.
Starbucks-ICE қолдаған компания Bakktдеп аталады. Оған Microsoft бұлттық қызмет көрсетеді, ал технологиялық инвестиция саласының мықтылары қаржы және ақыл-кеңес бойынша қол ұшын созуға кезекке тұрды. Bakkt-тың қалай жұмыс істейтіні қарашада белгілі болады, дегенмен тамыздағы хабарландырудан биткоиннің бір күндік фьючерстері ерекше рөл атқаратынын аңғару қиын емес.
Болашақта қаржы жүйесі толық орталықсызданады деп айтуға болмайды. Қандай да бір араағайындар болары анық. Банктер мен кредиттік карта компаниялары бәсекеге сай жауап берер деген үміт бар, бірақ кімнің басым түсері белгісіз. Оның үстіне, пайда қазіргілерден жаңа ықпалды ойыншыларға қалай берілетіні де нақты емес.
Сонда да, тұтынушы бұл инновацияның игілігін көріп, ол әрі қарай қаржы саласының басқа бөліктеріне де оң әсер ете ме деген үміт бар. Себебі, қалыптасқан төлем механизмдерін айналып өту оңайлап барады. Әзірге “тегін” кофеден көбірек іше отырыңыздар.
Симон Джонсон – MIT-тің Слоан атындағы менеджмент мектебінің профессоры, White House Burning: The Founding Fathers, Our National Debt, and Why It Matters to You кітабының қосымша авторы.